‘Hoe kan het toch, dat er zoveel mensen, zoveel jongeren ook, de ratrace niet meer bij kunnen houden? En hoe is het zo ver gekomen dat zoveel mensen lijden onder ‘onverklaarbare klachten’ en dat de groep jongeren die hier onder lijdt steeds groter wordt? Wat maakt onze maatschappij tot een gestreste samenleving?’

Dat is de vraag die psychiater Stephan Claes zich stelt in het boek ‘De gestreste samenleving’ . Hij legt zijn bevindingen aan de hand van een aantal herkenbare casussen aan de lezer voor, zónder ook maar een moment te oordelen. Dit zorgt ervoor dat dit boek prettig leesbaar is en de boodschap binnenkomt. Hoe confronterend deze op sommige momenten ook is.

Claes is natuurlijk niet de eerste of de enige professional die aan de bel trekt; bijvoorbeeld Bessel van der Kolk in het tv programma Zomergasten en Bram Bakker met zijn boek ‘Oud Zeer’, zijn hem eerder voorgegaan in het kijken naar de mens als één geheel; ziel, geest en lichaam. Hopelijk draagt ook deze auteur met dit boek bij aan een trend om professionals verder te laten kijken dan alleen hun eigen vakgebied en expertise.

Claes weet op een prettige manier de verbinding te leggen tussen lichamelijke pijn als resultaat of voorbode van mentaal lijden. Het is zijn kracht om al de personen die hij in zijn voorbeelden opvoert, niet als sneue verliezers neer te zetten. Dit maakt deze boodschap alleen maar indringender. Niet in de laatste plaats omdat je zo je eigen naam en de namen van je kinderen in kunt vullen bij de emoties en (levens-)vragen die de verschillende cliënten in zijn praktijk parten spelen. 

Wat ouders doen is belangrijker dan wat ze zeggen

Stephan Claes

De roep om ruimte in een gestreste samenleving

Zeker de hoofdstukken die gaan over het perspectief van jongeren hebben mij aan het denken gezet. De inhoud van dit boek zal zeker invloed hebben op de lezing ‘Als ze maar gelukkig zijn’.

Bijvoorbeeld het verhaal van de 20-jarige studente die zijn praktijk bezoekt met stress, burn-out en pijnklachten. Van haar ouders krijgt ze alle ruimte, geen eisen, geen verwachtingen. Het voorbeeld dat deze ouders geven blijken impliciete boodschappen te geven: de vader werkt keihard, net zoals haar moeder. Ook haar broer is succesvol en aan het promoveren in Amerika. Ook door het voorbeeld dat je als ouders geeft kun je verwachtingen, en daarmee een enorme druk op de schouders van je kinderen leggen. Gevoed door de hang naar perfectie (zie kader); we moeten immers allemaal succesvol zijn. 

Het lichaam spreekt op zijn eigen manier als de druk te hoog wordt

Stephan Claes

De link die Claes legt tussen al het ‘ge-registreer en ge-evolueer’ stemt tot nadenken: deze ‘registritis’ en ‘evaluïtis’ geeft mensen de indruk dat hun gezond verstand en hun competenties niet meer vertrouwd worden. Als (herkenbaar) voorbeeld worden de ouders van een leerling opgevoerd die een wiskundedocent ter verantwoording roepen; het feit dat hun zoon zélf invloed heeft gehad op zijn onvoldoendes wordt volledig over het hoofd gezien. 

Zie dat je gelukkig wordt. Prachtig. Toch?

De koppeling dat het juist voor jongeren heel lastig wordt als ze, aan de ene kant ‘alles zouden moeten kunnen worden’ én, vaker onbewust dan bewust, de boodschap meekrijgen dat ze dus in alles goed moeten zijn, is confronterend; het legt een ondragelijke last op jonge schouders. 

Als we met z’n allen mindfulness nodig hebben om het leven aan te kunnen, is er iets grondig mis’

Stephan Claes

Claes heeft dit boek niet geschreven om een pasklaar antwoord te geven op de vraag ‘waarom zoveel mensen vroeger of later tegen een muur aanlopen’. Er zijn wel een aantal handreikingen die hij geeft: gezond eten, bewegen en genoeg slaap zijn natuurlijk de inkoppertjes voor een leven in balans. Zijn uitleg hoe je naar je lichaam kunt luisteren geeft wel bruikbare tips. 

Zelfkennis

Natuurlijk benoemt hij ook de mogelijkheden van therapie en bijvoorbeeld ‘pillen’. Waar hij, net zoals de eerder genoemde voorgangers écht een belangrijke en nieuwe weg inslaat is zijn oproep tot mededogen, misschien meer bekend onder de noemer van ‘zelfcompassie’, de noodzaak van zelfkennis, in staat zijn om te vergeven en dankbaarheid te tonen. 

Het zijn misschien wel deze punten die me, omdat ze al zo lang bij ons in de praktijk ter sprake komen met cliënten en coachees, oprecht verrassen.

Waarbij het thema ‘zelfkennis’ ook een lastig onderwerp is: juist de ruimte die we onze kinderen denken te geven met ‘je mag alles worden, je kunt alles worden en alle risico’s die we voor hen wegnemen, maakt dat een snel groeiende groep jongeren deze zelfkennis niet heeft kunnen ontwikkelen. En dan is de cirkel weer rond en kun je je afvragen ‘hoe het komt dat zoveel jongeren tegen een muur aanlopen’. We kunnen bijvoorbeeld aspecten als de invloed van social media of ‘de gestreste samenleving’ in haar geheel als schuldige aanwijzen. Misschien is kijken naar ons eigen gedrag en daarmee het voorbeeld dat we geven als eerste stap verstandiger. Dit boek gaat je daarbij helpen.