Marina van der Wal

Woedende pubers. Als een peutertje driftig staat te stampvoeten lachen we er om; ‘ik ben twee en ik zeg nee!’ Als kinderen ouder worden en nog steeds snel gefrustreerd raken, met alle uitbarstingen die hierbij horen, dan vergaat het lachen je al snel om plaats te maken voor bezorgdheid. Zo help je een woedende puber: een drie-stappenplan om je te helpen.

Een schreeuwende, stampvoetende peuter kan iets grappigs hebben. Tenminste, als je uitgerust bent, niet te veel publiek hebt tijdens die uitbarsting en de uitroep ‘ik wil een andere mamma want ik haat jou!’ een beetje kunt relativeren. Het wordt allemaal anders als je kind die peuterfase al lang voorbij is en nog steeds in woede uit kan barsten. Een puber die tegen je schreeuwt dat je een ‘klote wijf bent’ en daarna ook nog eens roept ‘dat hij of zij blij is van je af te zijn als je dood bent’, daar breekt menig ouder-hart.

Verwende kinderen

Soms gaat het leven gewoon niet precies zoals jij het wil. Aanpassen aan de nieuwe situatie en daar het beste van maken is dan de handigste oplossing. Alleen, niet alle kinderen lukt dit én de groep pubers voor wie deze flexibiliteit lastig is, wordt steeds groter. ‘Verwend!’, zeggen de ouders die een puber hebben die, óf de truc van het aanpassen al geleerd heeft, óf zich op een andere manier aanpast. In plaats van stampei te maken trekt deze puber zich terug. In beide situaties maken ouders zich zorgen. 

Kinderen hebben ouders nodig die verder kijken dan alleen hun gedrag

Verder kijken dan gedrag

In onze praktijk komen we veel ouders tegen die zich zorgen maken over het gedrag van hun kinderen. En bijna  altijd horen we de opmerking ‘maar met onze andere kinderen gaat het echt goed hoor!’ Om daarna, vaak met tranen in de ogen, te vertellen hoeveel klachten er zijn over het kind ‘wat zich niet goed gedraagt’. Het is vaak begonnen met klachten over het gedrag van een juf of meester op de basisschool. Later volgden er dan klachten van de trainer of coach van de sportclub. Vaak wordt er verteld over eenzaamheid omdat kinderen niet meer met de betreffende puber op willen trekken. Juist vanwege het explosieve gedrag.

Met als resultaat: een nóg gefrustreerder kind dat ook steeds eenzamer wordt. Naast het gevoel van falen komt er ook altijd een gevoel van schuld en schaamte om de hoek kijken en de vraag: wat doen we fout?

Uitdaging

In dit blog wil ik je uitdagen om verder te kijken en naar de vaardigheden te kijken die nódig zijn voor het gewenste gedrag. Want, die boosheid, die frustratie en woede van jouw puber, dat kan ook zo maar de frustratie zijn omdat hij of zij niet weet hoe te reageren op een situatie. Of, om het mooi te zeggen: je puber ervaart dat er verwachtingen van hem of haar zijn en kan deze niet waarmaken. 

We hebben het er al eerder over gehad

We zien dat kinderen, op het moment dat ze boos, gefrustreerd of woedend (en alles met elkaar) reageren op situaties, cruciale vaardigheden missen. En met cruciale vaardigheden bedoel ik de basisvaardigheden die je als mens nodig hebt om te kunnen functioneren. 

De belangrijke, cruciale vaardigheden waar we het dan over hebben zijn flexibiliteit, aanpassingsvermogen, frustratietolerantie, omgaan met emoties en probleemoplossing. Vaardigheden die allemaal voorbijkomen in de serie ‘bouwstenen voor een succesvol leven’.

Kinderen doen alles zo goed als ze het kunnen

Kinderen willen het graag goed doen. Net zoals (bijna) alle mensen wil ook jouw zoon, wil ook jouw dochter aardig gevonden worden. Niet alleen door leeftijdsgenoten maar ook door jou, als moeder en als vader. 

Het is zo jammer (en zelfs verdrietig) dat we ooit zijn gaan denken dat kinderen, die moeite hebben met het inzetten van deze vaardigheden zich niet willen gedragen. Het is geen kwestie van niet willen, maar een kwestie van niet kúnnen.

Maar, met het domweg aan gaan leren van deze vaardigheden ben je er natuurlijk niet. Om je kind echt te helpen deze vaardigheden te ontwikkelen, zul je eerst moeten ontdekken waar de bron van het explosieve gedrag ligt: bij de verwachtingen die je kind niet waar kan maken; jij verwacht dat de vaatwasser uitgeruimd wordt (helemaal geen gekke verwachting, als je dit gevraagd hebt) Het zijn deze onvervulde verwachtingen die zorgen voor een onopgelost probleem. 

Zo help je een woedende puber: kijk naar de verwachtingen die het kind bij de start heeft ervaren

Bij pubers met explosief gedrag kun je natuurlijk denken ‘jouw gedrag, jouw probleem, je gaat maar gewoon luisteren!’ In de praktijk is het natuurlijk ‘zijn of haar gedrag, jullie gezamenlijke probleem’; je ziet je kind zich ongelukkig voelen en jij wordt ook niet blij om voor rotte vis uitgemaakt te worden of een woede uitbarsting mee te maken. Nog los van de vaatwasser die na zo’n uitbarsting nog steeds niet is uitgeruimd.

Zo help je een woedende puber: het stappenplan

In deze drie stappen los je met elkaar het onopgeloste probleem op zonder je rol van vader of moeder uit handen te geven:

Je snapt natuurlijk dat deze manier van onopgeloste problemen aanpakken niet werkt als jullie samen als kemphanen tegenover elkaar staan, naast die vaatwasser. Met pubers ga je in principe het gesprek aan, nog voor emoties mee gaan spelen in de discussie. 

Terug naar de vaatwasser.

Jij weet dat het iedere dag bonje is, als je vraagt om die vaatwasser even uit te ruimen. Je kunt de ruzie bij voorbaat al uittekenen: jij vraagt, heel vriendelijk, of je puber die ‘zo dadelijk even uit kan ruimen’ en nog voor je uitgesproken bent krijg je al het verwijt ‘dat je nooit rekening houdt met wat voor mij belangrijk is!’. Als je voet bij stuk houdt gaat je kind helemaal los en je ruimt uiteindelijk die vaatwasser zelf even uit. Huilend. 

Zonder emoties

Met het stappenplan gaat het anders. Dan begint het gesprek bij het eten, als het nog gezellig is. Je vraagt ‘het valt me op dat ik steeds op het verkeerde moment vraag om de vaatwasser uit te ruimen.’

We gaan van een positief scenario uit en je zoon of dochter geeft antwoord. Het is nu aan jou om het gesprek te vervolgen. Je vraagt om verduidelijking als je jezelf betrapt op ‘belachelijk, nog een level verder moeten spelen’ of ‘huiswerk? puh! Instagram zul je bedoelen!’

Je luistert, je neemt je kind serieus, je vraagt door en je luistert nog meer. 

De wereld staat in brand

En ja, er zullen momenten zijn dat je denkt ‘de wereld staat in brand en ik ben al 10 minuten aan het praten over ‘waarom een puber geen tijd en geen zin heeft om de vaatwasser eventjes uit te ruimen. In vijf minuten heb ik het zelf gedaan!’. Wees sterk en hou voor ogen dat het nu niet alleen om die stomme vaatwasser gaat maar om het principe ‘leren’. 

We gaan door naar de volgende stap: je deelt je zorg.

Dat kan gaan over de gezondheid van je kind, met deze vaatwasser-discussie is dit niet echt een punt… Het kan ook gaan over veiligheid. Dit punt kunnen we ook wegstrepen. Het kan gaan over ‘leren’. Ook hier gaan, als we het hebben over het in- of uitruimen van een vaatwasser hebben, alle vlaggen uit. 

Het gaat, met het in- en uitruimen van de vaatwasser wel over het delen in de zorg voor het huishouden. Of over jouw energie die er wellicht in beperkte mate is: ‘ik merk dat ik behoefte heb aan een beetje hulp omdat ik moe ben en ik maak me zorgen dat het een zooitje in de keuken wordt als de afwas blijft staan’.  Maar een ‘zorg’ zou ook kunnen zijn: ‘ik maak me zorgen dat je dadelijk, als je op kamers woont, in een studentenhuis woont, in je eigen huis woont… niet weet dat je, ook als je er geen zin hebt, toch het huishouden moet doen…’ 

Valkuil

Je bent nu op een gevaarlijk punt uitgekomen: de valkuil is dat je ervan uit gaat dat je puber denkt ‘Maar natuurlijk! Nu snap ik het! Ik ga vanaf vandaag die vaatwasser meteen na het eten uitruimen! Iedere dag, precies om half 7!’ Dan heb je dit ‘onopgeloste probleem’ niet samen opgelost maar heb jij een trucje gebruikt om je puber aan het werk te krijgen. Dat heet manipulatie. En daar zijn pubers allergisch voor. 

De uitnodiging

Daarom heb je ook de derde stap nodig, om een woedende puber te helpen: de uitnodiging. Een uitnodiging om het probleem samen op te lossen waarbij er écht gekeken wordt naar de belangen van iedereen. En ja, dan kan het zijn dat jij je verwachtingen (over de inzet van je puber) bij moet stellen. Voor pubers werkt de uitnodigende vraag: hoe denk jij ons probleem op te kunnen lossen? Voor de hand liggend is het antwoord: dat jij het voortaan altijd doet. Maar daar trap jij niet in, natuurlijk.

Om een ‘doe het zelf-antwoord’ van je puber kun je lachen, je kunt er ook voor kiezen om je zoon of dochter serieus te nemen en te antwoorden ‘Neem de tijd. We hebben het hier eigenlijk nog nooit over gehad, wanneer het meehelpen in huis voor jou het beste uitkomt…’ Of je antwoordt ‘dat is een hele fijne oplossing voor jou, alleen mijn zorg wordt er niet echt mee opgelost. En dat is wat ik graag wil: dat we samen tevreden zijn over de oplossing. 

De uitkomst van deze uitnodiging moet voor jullie beiden realistisch zijn. Een oplossing als ‘dan ga ik ‘s nachts om half 12, als ik klaar ben met gamen, de trap wel voor je stofzuigen is én niet relatisch én het is hoogstwaarschijnlijk geen oplossing die voor jullie beide echt bevredigend is. 

Grenzen

Wat nu meteen duidelijk is, is dat je met het delen van je zorgen ook meteen je grenzen aangeeft. Mocht je je zorgen maken dat er ‘over je heen gelopen wordt’ met dit stappenplan, dan is die angst hopelijk ook meteen weggenomen. 

Het kan heel goed zijn dat jouw idee van die vaatwasser uitruimen van tafel gaat en er een andere oplossing aangedragen wordt waar jullie beiden heel tevreden mee zijn. Je bent dan uit de vicieuze cirkel ‘hij of zij wordt altijd boos om mijn redelijke vraag om de vaatwasser uit te ruimen’. Je loopt niet meer stuk op ‘onwilllig en boos gedrag’ maar bent samen bezig om een oplossing te zoeken voor het échte probleem: inzet in het huishouden. 

Zo help je een woedende puber (ook)

Ross W. Greene, legt in zijn boek ‘Het explosieve kind’ stap voor stap uit hoe je verwachtingen die je van je kind (en zijn of haar gedrag) hebt, kunt herkennen als onopgeloste problemen en hoe deze samen op kunt lossen. Veel problemen zijn goed op te lossen met het bovenstaande ‘drie stappen plan’. Soms is er meer voor nodig. Daar lees je zijn boek voor. 

Het lezen van boeken over (in meer of mindere mate) probleemgedrag van kinderen en de opvoedvragen die dit gedrag met zich meebrengen, heeft me één ding in ieder geval geleerd: veel ideeën gebaseerd zijn op het principe ‘je kind begrijpen’. En daarmee worden veel boeken, en dat geldt zeker voor het boek ‘Het explosieve kind’, ook interessant voor ouders die te maken hebben met de ‘huis-tuin-en-keuken-problemen’. Dit boek is een aanrader voor iedere ouder die graag handvatten krijgt om te bouwen aan een fijne relatie met zijn of haar kinderen en die graag discussies wil voorkomen. De energie die je daarmee bespaart kun je mooi investeren in de ontwikkeling van ‘cruciale vaardigheden’, zoals Ross Greene de executieve functies noemt. Over de executieve functies lees je meer in de serie ‘bouwstenen voor een succesvol leven’.

Kom je er met dit blog of met het boek zelf niet uit, dan ben je natuurlijk altijd welkom in de praktijk, online of aan onze keukentafel.